مراحل ساخت سرامیک دستساز

ساخت گل سفالگری

برای ساخت گل سرامیک خاک رس با مقادیری از کائولن، کوارتز، فلدسپات و گاهی کربنات کلسیم، اکسید روی و تالک را با هم ترکیب می‌کنند تا گل مناسب ساخت سرامیک به دست آید. زمانی که ترکیبات مناسب خاک به دست آمد، آن را در آسیابی می‌ریزند تا مخلوط شده و به صورت دوغاب دربیاید.

در مرحله بعد درون دستگاهی به نام آژیتاتور که دارای یک پروانه متحرک است، ریخته شده و از الک ریزی عبور داده می‌شود. آب اضافه موجود در گل تهیه شده، به وسیله فیلتر پرس گرفته می‌شود و گل‌ خروجی از فیلتر پرس به مدت تقریبا یک ماه در انبار نگهداری می‌شود.

 

گل تهیه شده باید برای کار سفالگری مناسب باشد؛ گلی که خیلی نرم یا خیلی سفت باشد برای سفالگری و ساخت ظروف سرامیکی دست ساز مناسب نیست؛ چرا که باعث ایجاد ترک‌هایی پس از خشک شدن آن می‌شود. نکته دیگر که باید به آن توجه نمود، ورز دادن بسیار زیاد گل آماده شده است. این ورز دادن باید تا جایی ادامه پیدا کند که یک خمیر یکدست به دست آید. همچنین در هنگام ورز دادن باید توجه شود که حباب هوایی بین ذرات گل باقی نماند و تمام حباب‌ها از بین برود.

پس از شکل دادن به گل، یکی از اساسی‌ترین مراحل ساخت سرامیک، پخت بدنه است. در این مرحله به خوبی می‌توان نتیجه دقت در مراحل قبلی را دید. همچنین برای رنگ آمیزی ظروف سرامیکی ساخته دست می‌توان از رنگ‌های معدنی، اکسیدهای فلزی،رنگ‌های روغنی لاک و انواع پوشش دهنده‌های شفاف استفاده کرد. همچنین می‌توان اطراف سرامیک ساخته شده را با کندن طرح یا تزئینات مشبک تزئین کرد و شکلی برجسته ایجاد نمود.

انواع روش های ساخت اشیای سرامیکی 

همانطور که گفته شد ظروف سرامیکی از خاک رس و چند ترکیب دیگر درست می‌شوند و سپس آن را لعاب می‌دهند. در ساخت ظروف سرامیکی باید به کیفیت گل رس توجه شود چرا که استفاده از خاک نامرغوب می‌تواند باعث ترک خوردن ظروف سرامیکی دست ساز پس از خشک شدن گردد. در قسمت بیرونی کار از لعاب استفاده می‌شود که در رنگ‌های مختلف موجود است و می‌توان روی ظروف هر شکل زیبایی را نقش بست.

از روش‌های ساخت سرامیک دست ساز می‌توان به روش‌های زیر اشاره نمود:

روش انگشتی: در روش انگشتی که از ابتدایی‌ترین روش‌ها برای تولید سرامیک دست ساز، تنها از دست برای شکل دادن به گل استفاده می‌شود. این روش معمولا برای ساخت ظروف سرامیکی کوچک با سطح نامنظم استفاده می‌شود.

روش فیتیله‌ای:  روش فیتیله ای یکی دیگر از روش‌های تولید ساختارهای سرامیکی است که برای ساخت اشیا نامتقارن و غیر هندسی استفاده می‌شود. این روش برای ساخت خمره‌های بزرگ بسیار کاربردی است.

روش صفحه‌ای: در روش صفحه‌ای ابتدا گل آماده شده را به اندازه 8 میلی‌متر تا 1 سانتی‌متر به صورت یک صفحه صاف می‌کنند. این روش برای ساخت کاشی‌ها و موزاییک‌های نقش‌دار، ظروف و شکل‌های با فرم هندسی صفحه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روش قالبی: در روش قالبی برای ساخت سرامیک از قالب‌های چوبی، گچی یا ظروف با شکل خاص به عنوان قالب استفاده می‌کنند. در این روش از گل دوغابی یا خمیری استفاده می‌شود و بیشترین استفاده را در ساخت ظروف سفالی دارد.

ساخت با چرخ سفالگری: در روش ساخت با استفاده از چرخ سفالگری، گل سفالگری را بر روی یک چرخ سفالگری مناسب به شکل مورد نظر خود تبدیل می‌کنند. در این روش ابتدا یک استوانه می‌سازند و با حرکت دست و چرخ آن را شکل داده، می‌تراشند و در نهایت پرداخت می‌کنند.

مزایای استفاده از ظروف سرامیکی دست ساز
از آن جایی که ظروف ساخته شده با مواد شیمیایی یا پلاستیکی به عنوان یک تهدید برای سلامتی انسان به شمار می‌روند، استفاده از سرامیک‌های دست ساز پیشنهاد می‌شود. شاید این سوال پیش آید که حضور عناصری چون آرسنیک، سرب، کادمیم و دیگر فلزات سنگین در ساختار خاک رس نیز برای انسان خطرناک هستند؛ اما با توجه به این موضوع که سرامیک‌ها در دماهای بسیار بالا پخته می‌شوند، ناخالصی‌های طبیعی خاک رس تقریبا سوزانده می‌شود. به تفاوت دمای ذوب فلزات سنگین و سرامیک توجه کنید!

عدم وجود مواد شیمیایی مضر به خصوص در ظروف سرامیکی بدون لعاب، آن را به یکی از مفیدترین وسایل برای پخت و پز و خوراک تبدیل کرده است. برای خرید ظروف سرامیکی دست ساز بهتر است از فروشندگان معتبر و تولید کنندگان با کیفیت خرید نمود.

نکات مهم در ارتباط با مراقبت از ظروف سرامیکی دست ساز
برای اینکه بتوان ظروف سرامیکی را در پخت و پز استفاده کرد لازم است که چند دقیقه‌ای بر روی شعله قرار گیرند. اگر سرامیک دست ساز بر روی شعله زیاد قرار داده شود، احتمال ترک خوردن آن وجود دارد. در صورت استفاده از ظروف سرامیکی دست ساز برای امور پخت و پز بهتر است از حرارت ملایم استفاده شود.

پس از آنکه پخت و پز شما تمام شد، به هیچ عنوان بلافاصله ظرف سرامیکی خود را در زیر آب سرد فرو نبرید و اجازه دهید در هوای آزاد خنک شود. در غیر این صورت شوکی به ظرف وارد می‌شود که احتمال ترک برداشتن آن را بیشتر می‌کند.

برای تمیز نمودن ظروف سرامیکی دست ساز به خصوص ظروف سرامیکی لعاب‌دار بهتر است از وسایل شستشو مناسب استفاده کرد. استفاده از وسایل تیز و برنده باعث برداشته شدن لعاب و در نتیجه آسیب به ظرف می‌شود. وسایل شستشو ظروف سرامیکی باید به اندازه کافی نرم باشد.

گرداوری و تنظیم: آزاده شهمیرنوری